مقابله با دروغ در جمهوری اسلامی و ضرورت زندگی اصیل

دروغ‌گویی سیستماتیک یکی از ویژگی‌های بارز حاکمیت جمهوری اسلامی ایران است. این دروغ‌گویی نه فقط در سطح سیاست‌گذاری و رسانه‌های رسمی، بلکه در زندگی روزمره مردم نیز رسوخ کرده و به نوعی فرهنگ حکومتی تبدیل شده است. از انکار مشکلات اقتصادی و اجتماعی گرفته تا سانسور اخبار واقعی و جعل روایت‌های رسمی، دروغ به ابزاری تبدیل شده که نظام برای حفظ قدرت خود به طور گسترده از آن استفاده می‌کند. این وضعیت باعث شده اعتماد عمومی به شدت کاهش یابد و جامعه در ورطه‌ای از سردرگمی و بی‌اعتمادی گرفتار شود.

اما مقابله با این پدیده‌ شوم فقط وظیفه‌ی حکومت نیست، بلکه بیش از هر چیز بر دوش مردم قرار دارد. در این میان، اندیشه‌های دو فیلسوف و متفکر برجسته، هانا آرنت و واسلاو هاول، می‌توانند چراغ راهی برای مقاومت در برابر دروغ و ساختن جامعه‌ای مبتنی بر حقیقت و اصالت زندگی باشند.

هانا آرنت، فیلسوف سیاسی معاصر، زندگی اصیل را با صداقت و مواجهه‌ی بی‌پرده با حقیقت گره زده است. آرنت معتقد است دروغ، هرچند به ظاهر ممکن است ابزاری برای حفظ نظم و آرامش باشد، در باطن روح انسان را می‌خورد و فضای عمومی را فاسد می‌کند. برای آرنت، زندگی اصیل یعنی حضور فعال در فضای عمومی به گونه‌ای که فرد خود را به عنوان یک انسان راستین و صادق نشان دهد، نه به شکل یک موجود دروغگو و نمایشگر. او می‌گوید پذیرش حقیقت، هرچند تلخ، کلید حفظ کرامت انسانی و نجات جامعه از فریب و فساد است.

از سوی دیگر، واسلاو هاول که خود سال‌ها تجربه زندگی زیر نظامی دروغین و توتالیتر را داشت، زندگی بدون دروغ را نه تنها یک انتخاب اخلاقی بلکه یک عمل سیاسی قوی می‌دانست. او در کتاب «قدرت بی‌قدرت‌ها» بر اهمیت صداقت فردی تأکید می‌کند و معتقد است که مقاومت در برابر دروغ حکومتی می‌تواند پایه‌ای برای فروپاشی سیستم‌های سرکوبگر باشد. هاول نشان می‌دهد که دروغ‌گویی سیستماتیک چگونه زندگی فردی و جمعی را آلوده می‌کند و چگونه صداقت می‌تواند به نیرویی برای تغییر اجتماعی و سیاسی تبدیل شود.

در بستر جمهوری اسلامی، که دروغ‌گویی به روش حکومتی و فرهنگی بدل شده، روی آوردن به زندگی اصیل به معنای پذیرش رنج و خطر است. زندگی اصیل یعنی اینکه فرد از بازی در تئاتر دروغین حکومت خودداری کند، حقیقت را بگوید و آن را منتشر کند، حتی اگر این اقدام مستلزم هزینه‌های اجتماعی و سیاسی باشد. این صداقت فردی و جمعی می‌تواند شکاف عمیق بین حکومت و مردم را کاهش دهد و زمینه‌ساز بازسازی اعتماد و کرامت انسانی شود.

مقابله با دروغ در ایران امروز، بیش از هر چیز، یک مبارزه اخلاقی است؛ مبارزه‌ای که از هر کدام از ما آغاز می‌شود و می‌تواند به نیرویی اجتماعی بدل شود. آرنت و هاول به ما یادآوری می‌کنند که اصالت زندگی، یعنی زیستن در وفاداری به حقیقت، تنها راه خروج از وضعیت فریب و سرکوب است. در این مسیر، زندگی اصیل به خودی خود یک اعتراض سیاسی، یک اقدام اجتماعی و یک منبع قدرت بی‌بدیل است.